Enflasyon Düzeltmesi Uygulamaları-I

Bilindiği üzere, bilanço esasına tabi gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince 2023 ve geçici vergi dönemleri dahil 2024 hesap dönemi ile şartların varlığına bağlı olarak takip eden hesap dönemi sonuna ait bilançolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

Banka ve finans kurumları da enflasyon düzeltmesi yapacaklar ancak geçici vergi dönemleri de dahil olmak üzere 2024 ve 2025 hesap dönemlerinde enflasyon düzeltmesi sonucu oluşacak kar veya zararlarını dönem kazancının tespitinde dikkate almayacaklardır.

Enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tablolar ve yapılacak düzeltme işlemlerinin usul ve esasları 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirlenmiştir. Yine, 165 Sıra No.lu Vergi Usul Sirkülerinde enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak mali tabloların düzeltme işlemlerine yönelik açıklamalar ve örnek uygulamalara yer verilmiştir.

2024 hesap dönemi geçici vergi dönemlerinden itibaren beyannameler ekine enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançolar eklenecektir.

Banka ve finans kurumları kayıtlarını, Vergi Usul Kanunu ve tek düzen hesap planına göre değil, BDDK ve SPK’ın yayımladığı düzenlemelerdeki hesap planlarına göre yapmakta ve bilanço dahil mali tablolarını da bu hesap planlarına göre hazırlamakta ve beyannamelerin ekine bu bilançolarını eklemektedirler.

165 Sıra No.lu Vergi Usul Sirkülerinde, banka ve finans kurumlarının kayıt ve mali tablo düzeninin bozulmaması için enflasyon düzeltmesi kayıtlarını envanter defterinde ve bilanço dipnotlarında göstermeleri ve bilanço yapısının değişmemesi amacıyla, enflasyon düzeltme işlemlerinin beyanname ekine ekleyecekleri format bir tabloda göstermeleri uygun görülmüştür.

560 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile birinci geçici vergilendirme döneminde (Ocak-Mart 2024) mükelleflerin enflasyon düzeltmesi yapmamaları uygun görülmüştür.

Böylece, 17 Mayıs 2024 tarihine kadar verilmesi gereken birinci geçici vergi beyannamesi enflasyon düzeltmesi yapılmadan verilecek ve bu beyannamenin ekinde yer alan bilançonun doldurulmasına da gerek olmayacaktır.

1. Geçici vergi beyannamesine esas gelir ve kurumlar vergisi matrahlarının enflasyon düzeltmesi yapılmadan belirlenmesi gerekmekte olup, geçici vergi beyannamesi ekindeki bilanço doldurulmadan geçici vergi beyannamesinin kaydedilmesi mümkün bulunmaktadır.

Tebliğin yayım tarihinden önce enflasyon düzeltmesi yaparak kayıtlarını kapatmış ve geçici vergi beyannamelerini bu kayıtlara göre vermiş olan mükelleflerin (özellikle düzeltme sonucu matrahı azalmış olanların) geçici vergi matrahlarını düzeltmeleri gerekmekte olup, kayıtlarını ayrıca düzeltmelerine gerek bulunmamaktadır.

2024 hesap döneminin birinci geçici vergi dönemi itibarıyla enflasyon düzeltmesi yapılmaması, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına engel teşkil etmeyecektir. 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançolar her hâlükârda enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

1. Geçici vergi döneminde düzeltme yapılmaması uygulaması, enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü reel sektör, banka ve finans kurumları ve benzeri için tüm mükellefler için geçerli olup bir ayrım söz konusu değildir.

Münhasıran sürekli olarak işlenmiş altın, gümüş alım-satımı ve imali ile iştigal eden mükellefler ise, şartlara bakılmaksızın (her geçici vergi dönemi sonu itibarıyla) enflasyon düzeltmesi yapma zorunlulukları bulunduğundan, 2024 hesap döneminin birinci geçici vergi dönemi dahil enflasyon düzeltmesi yapmaya devam edecekler.

Enflasyon düzeltmesine yönelik yaşanan tereddütlere ilişkin özelge ve görüşlerle uygulamaya yön verilmektedir. Bazı özelge ve görüşler aşağıda özetlenmiştir.

- İflas halinde olan şirketin iflas sürecinin 2023 hesap döneminden sonra da devam etmesi nedeniyle, 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançosunun enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir.[1]

- 2023 hesap dönemi sonu itibariyle (31/12/2023 tarihi dahil) işi bırakmış diğer bir ifade ile mükellefiyeti sona ermiş olanlarca, 2023 hesap dönemi sonuna ilişkin olarak enflasyon düzeltmesi yapılmayacaktır.[2]

- Kurumlar vergisi mükellefi olup bilanço esasına göre defter tutan Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu İktisadi İşletmesinin 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ve geçici 33 üncü maddesi kapsamında enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu bulunmaktadır. [3]

- Özel kanunla kurulan, 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu kapsamında olmayan ve bağlı kurum statüsünde faaliyetlerini yürüten kurumun, kurumlar vergisi mükellefi olması ve bilanço esasına göre defter tutması nedeniyle, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası ve geçici 33 üncü maddeleri kapsamında enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu bulunmaktadır.[4]

- 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme, 2023 hesap dönemi sonu itibariyle bilançoların enflasyon düzeltmesine tabi tutulma zorunluluğu bulunduğundan, 2023 hesap dönemi itibariyle en son üçüncü geçici vergi dönemi sonu itibariyle yapılabilecektir. Diğer bir ifade ile 2023 hesap dönemi sonu itibariyle yeniden değerleme yapılabilmesi, enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde mezkûr maddenin (Ç) fıkrası kapsamında yeniden değerleme yapılması mümkün olmadığından, mevcut mevzuat uyarınca mümkün değildir.[5]

- 7326 ve 7440 sayılı Kanunların mezkûr fıkralarının uygulamasına ilişkin olarak, bahse konu Tebliğlerde yapılan açıklamalar çerçevesinde oluşturulan "296 Geçici Hesap"ın, 213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrası uygulamasında "parasal kıymet" olarak kabul edilmesi ve 2023 hesap dönemi sonu ile izleyen dönem sonlarına ilişkin enflasyon düzeltmelerinde, düzeltmeye tabi tutulmaması gerekmektedir.[6]

- Enflasyon düzeltmesi uygulamasında; esas itibariyle altın mevduat hesaplarının "parasal kıymet", ancak banka depo hesaplarında fiziki olarak bulundurulan altınlara ilişkin fiziki altın hesaplarının "parasal olmayan kıymet" olarak dikkate alınması icap etmektedir. Ayrıca, bankaların aktifinde yer alan fiziki altın stoklarının "parasal olmayan kıymet" kapsamında olacağı tabiidir.[7]

Kamil ÖZKAN

E.Gelir İdaresi Daire Başkanı